Jednym z kluczowych zagadnień związanych z realizacją zlecenia, jakie otrzymał przewoźnik, jest należyta staranność. Pojęcie to odnosi się do jakości i sposobu wywiązania się przez niego z obowiązków związanych z wykonaniem transportu, a w szczególności do dbałości o przesyłkę i jej bezpieczne dostarczenie osobie uprawnionej. Obejmuje zatem wszystkie etapy przewozu – od prawidłowego przygotowania środka transportu przez przyjęcie przesyłki, jej transport, aż po doręczenie.
Rozpatrując problem na zasadach ogólnych, należy wziąć w pierwszej kolejności pod uwagę regułę art. 355 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność).
§ 2. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności.
Zgodnie z § 2 przywołanego artykuły należyta staranność dłużnika powinna być oceniana z uwzględnieniem zawodowego charakteru jego działalności. Oznacza to, iż działania przewoźnika powinny być oceniane według wyższego standardu niż przeciętny.
Przewoźnik na 5+, czyli jaki?
Aby przyjrzeć się zagadnieniu, warto zacząć od ogólnego stanu idealnego zachowania przewoźnika. Na należytą staranność przewoźnika składają się następujące elementy:
1) przygotowanie środka transportu do realizacji zlecenia
2) przygotowanie kierowcy do jazdy
3) przyjęcie przesyłki
4) transport
5) wydanie przesyłki/dostarczenie.
Na każdy z wyżej wymienionych elementów składa się grupa czynności, których wykonanie minimalizuje prawdopodobieństwo powstania szkody.
Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za prawidłowe przygotowanie środka transportu do realizacji otrzymanego zlecenia. Co istotne, dbałość o pojazd nie ogranicza się tylko i wyłącznie do jego sprawności technicznej – choć jest to kwestia niezmiernie istotna nie może stanowić przesłanki pozwalającej przewoźnikowi na uwolnienie się od odpowiedzialności (przykładem jest tu art. 17 ust. 3 Konwencji CMR [1]).
Pojazd gotowy do drogi
Na prawidłowe przygotowanie pojazdu do transportu składają się m.in.:
- sprawdzenie stanu technicznego wraz z zabezpieczeniami i elementami wyposażenia
- sprawdzenie sprawności, ilości i adekwatności dla danego rodzaju ładunku zabezpieczeń (w tym pasów, tyczek, mat antypoślizgowych, klinów)
- sprawdzenie ważności dokumentów pojazdu
- przygotowanie środka transportu do przyjęcia ładunku i jazdy (w tym zadbanie o jego czystość, prawidłowe wychłodzenie i przewietrzenie).
Kierowca realizujący transport powinien m.in. skompletować dokumenty:
- osobiste (w tym prawo jazdy, paszport)
- środka transportu (zaświadczenie o dopuszczeniu do ruchu oraz o ile jest taka potrzeba certyfikaty, zezwolenia, ADR)
- ładunku (list przewozowy, specyfikacja, faktura, świadectwa, dokumenty celne, etc.).
Kierowca zawsze powinien uczestniczyć w czynnościach ładunkowych (załadunku i rozładunku), jeżeli ma taką możliwość. Podczas załadunku do jego obowiązków należą m.in.:
- podstawienie środka transportu pod wskazany adres i w ustalonym dniu i godzinie
- obecność przy załadunku i zamknięciu celnym
- zapoznanie się z rodzajem i właściwościami ładunku oraz nadzorowanie czynności załadunkowych
- żądanie od dostawcy specyfikacji jednostek ładunkowych (o ile nie znajduje się ona w przekazanej dokumentacji)
- przyjęcie ładunku w ilości zgodnie z listem przewozowym
- sprawdzenie temperatury ładunku i jego opakowania
- zapoznanie się z zapisami załadowcy przed podpisaniem listu przewozowego
- naniesienie ewentualnych uwag w polu 18 listu przewozowego CMR (dotyczy transportu międzynarodowego).
Granice odpowiedzialności
Należy jednak pamiętać, że przewoźnik jest profesjonalistą w zakresie transportu powierzonego ładunku na umówionej trasie. Nie może on mieć (i zwykle nie ma) eksperckiej wiedzy, co do sposobu przygotowania ładunku do transportu (tj. jego opakowania, ułożenia na palecie, etc.). Obowiązek prawidłowego przygotowania ładunku do transportu spoczywa bowiem na nadawcy.
Realizując transport, przewoźnik powinien pamiętać nie tylko o przestrzeganiu przepisów, ale również podjąć działania zmierzające do minimalizacji prawdopodobieństwa powstania szkody. Na działania te mogą składać się wytyczne wskazane przez zleceniodawcę w zleceniu transportowym (np. miejsca postoju, zakazy podzlecania, etc.). Z pomocą przychodzą również zapisy umowy ubezpieczenia lub OWU (np. precyzujące dopuszczalne miejsca postoju).
Przykłady niedołożenia należytej staranności przez przewoźnika to:
- niewłaściwe zabezpieczenie lub brak zabezpieczenia ładunku
- opóźnienie wynikające z błędnej organizacji
- niewłaściwy dobór podwykonawców
- niezastosowanie się do zaleceń załadowcy
- podstawienie brudnego środka transportu.
Oczywiście nie każde niedołożenie należytej staranności będzie prowadziło do postania szkody. Może dojść do jej powstania także wtedy, kiedy przewoźnik wywiąże się ponadprzeciętnie ze swoich obowiązków – a mimo to zajdzie odpowiedzialność polisowa, a odszkodowanie będzie wypłacone (przynajmniej w części). Przykładem jest tu stosowane w naszych umowach ubezpieczenia rozszerzenie „wydanie przesyłki osobie nieuprawnionej”, które warunkuje możliwość wypłaty odszkodowania właśnie od dołożenia należytej staranności przy wyborze podwykonawcy [2]. O tym jednak przeczytacie Państwo w kolejnym artykule poświęconym należytej staranności przewoźnika – zapraszamy do śledzenia serwisu!
Jeżeli interesują Was dodatkowe informacje dotyczące tego tematu, zapraszamy do kontaktu z Michałem Wagnerem (Michal.Wagner@warta.pl).
Przypisy:
[1] Art. 17 ust. 3 Konwencji CMR - Przewoźnik nie może powoływać się dla zwolnienia się od odpowiedzialności ani na wady pojazdu, którym się posługuje dla wykonania przewozu, ani na winę osoby lub pracowników osoby, u której pojazd wynajął.
[2] §3 pkt 19 OWU - Wydanie Przesyłki osobie nieuprawnionej – wydanie przesyłki – pomimo zachowania należytej staranności – podmiotowi, który faktycznie nie był wskazanym w dokumentacji przewozowej odbiorcą przesyłki, w tym również przewoźnikowi/spedytorowi uczestniczącemu w wykonaniu usługi przewozu/spedycji, w tym nieuczciwie podającemu się za przewoźnika/spedytora podmiotowi świadomie prowadzącemu działania przestępcze i faktycznie nie prowadzącemu działalności przewozowej/spedycyjnej.
