Każdego roku Państwowa Straż Pożarna kontroluje kilkadziesiąt tysięcy obiektów pod kątem przestrzegania przepisów przeciwpożarowych. Czynności te mają swoje umocowanie w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 października 2005 r. w sprawie czynności kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez Państwową Straż Pożarną (Dz.U. 2005 nr 225 poz. 1934 z późn. zm.). Jedynie w latach 2020-2024, PSP oceniła aż niespełna ćwierć miliona obiektów.
Przedmiot i zakres działań kontrolno-rozpoznawczych PSP
Wśród kontrolowanych obiektów znajdują się te użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, budynki mieszkalne wielorodzinne, obiekty produkcyjne i magazynowe, obiekty gospodarstw rolnych oraz terenów leśnych. W trakcie kontroli przestrzegania przepisów przeciwpożarowych, Straż Pożarna zwraca szczególną uwagę na nieprawidłowości w takich obszarach jak:
- ewakuacja (mogące spowodować zagrożenie życia ludzi)
- gaśnice
- instalacje wodociągowe przeciwpożarowe wewnętrzne
- stałe urządzenia gaśnicze
- systemy sygnalizacji pożaru
- dźwiękowe systemy ostrzegawcze
- zaopatrzenie w wodę
- drogi pożarowe
- stan dróg ewakuacyjnych (drożność, składowanie materiałów palnych) i znaków bezpieczeństwa
- instalacje użytkowe
- zaznajomienie z przepisami przeciwpożarowymi
- instrukcja bezpieczeństwa pożarowego
- instrukcja postępowania na wypadek pożaru.
Nieprzestrzeganie przepisów może wiązać się z wszczęciem postępowania nakazowo-egzekucyjnego wobec właściciela, zarządcy lub użytkownika, w tym m.in. nałożeniem mandatu karnego, wydaniem decyzji zakazującej eksploatacji, a nawet skierowaniem wniosku do prokuratury lub sądu.
Przegląd zeszłorocznych kontroli przestrzegania przepisów przeciwpożarowych
Poniższy wykres wskazuje liczbę skontrolowanych przez Państwową Straż Pożarną obiektów oraz stwierdzonych nieprawidłowości w latach 2020-2024. Stosunek tych liczb wzrósł w ostatnich 5 latach aż o 20pp.
Źródło: opracowanie własne na podstawie corocznych Biuletynów Informacyjnych PSP, www.gov.pl/web/kgpsp/biuletyny-informacyjne-psp---roczne, dostęp 15.09.2025
Na pierwszy rzut oka ciężko wskazać na konkretne przyczyny negatywnego trendu. Na pogorszenie statystyk mogą mieć wpływ różne czynniki, np. zmiany w przepisach, oszczędności, niedobór kadr, ale również celniejsze typowanie przez Straż Pożarną obiektów do kontroli. Spośród wielu istotnych danych płynących z zeszłorocznych kontroli, warto wskazać kilka przykładowych, niepokojących liczb:
- średnia liczba nieprawidłowości na każdy skontrolowany obiekt wyniosła 1,18 (przy czym niektóre obiekty były zabezpieczone prawidłowo, a niektóre wykazywały więcej niż jedną nieprawidłowość)
- w ponad połowie obiektów hoteli i moteli stwierdzono nieprawidłowości (1 152 na 2 220 skontrolowanych obiektów)
- 5% magazynów i hurtowni nie posiadało prawidłowego zaopatrzenia w wodę do zewnętrznego gaszenia pożarów (134 na 2 680 skontrolowanych obiektów)
- w ponad 10% budynków produkcyjnych odnotowano nieprawidłowości w instrukcji bezpieczeństwa pożarowego (530 na 5 016 skontrolowanych obiektów)
- nawet w regularnie kontrolowanych, będących pod szczególnym nadzorem, zakładach stwarzających zagrożenie dla ludzi i środowiska stwierdzono aż 180 obiektów (spośród 1 219 skontrolowanych), w których nie przestrzegano przepisów przeciwpożarowych.
W tym miejscu warto wspomnieć, że liczba ofiar pożarów (z wyjątkiem będących następstwem wypadków drogowych) w 2024 r. wyniosła 346.
Przestrzeganie przepisów, a zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela
Należy systematycznie przypominać, że co do zasady ubezpieczyciel może uchylić się od odpowiedzialności za szkodę, w całości lub częściowo, jeżeli powstała ona wskutek nieprzestrzegania przez ubezpieczonego obowiązujących przepisów prawa, jeśli miało to wpływ na powstanie szkody lub jej rozmiar. Co więcej, w niektórych przypadkach niespełniania ogólnie obowiązujących przepisów prawa w zakresie ochrony przeciwpożarowej, ubezpieczyciel z góry wprowadza do umowy konkretne sankcje, w tym m.in. limit odpowiedzialności lub podwyższoną franszyzę redukcyjną do czasu np. uzupełnienia źródła wody do zewnętrznego gaszenia pożaru. Brak wody może bez wątpienia uniemożliwić Straży Pożarnej skuteczne przeprowadzenie akcji gaśniczej, nawet mimo wczesnego wykrycia pożaru przy najlepszych systemach sygnalizacji. W związku z powyższym, przestrzeganie przepisów powinno leżeć w interesie ubezpieczonego, a polisa nie być traktowana jako tańsza alternatywa do przeprowadzenia koniecznych, często kosztownych inwestycji w obligatoryjne zabezpieczenia.
Wyniki kontroli PSP każdego roku dostarczają cennych danych i wskazówek do oceny ryzyka. Pozwalają określić, jakie nieprawidłowości, w jakich obiektach występują w praktyce najczęściej. Jest co cenne uzupełnienie do danych uzyskiwanych przez ubezpieczycieli w trakcie własnych audytów. Na podstawie danych PSP można skuteczniej wyznaczyć profil ryzyka dla pewnych grup obiektów, trafniej zidentyfikować wąskie gardła oraz sformułować konkretne pytania dla danego Klienta. Warto również zadbać o kompletną dokumentację, wymaganą szeroko rozumianymi przepisami o ochronie przeciwpożarowej. Więcej szczegółowych danych można znaleźć w Biuletynie Informacyjnym Państwowej Straży Pożarnej za rok 2024 r., który ukazał się dopiero z początkiem września br.
Jeżeli interesują Was dodatkowe informacje, dotyczące tego tematu, zapraszamy do kontaktu z Damianem Schodowskim: Damian.Schodowski@warta.pl
