Tunele czy wiadukty mogą skutecznie uniemożliwić przeprowadzenie transportu, zwłaszcza gdy przewożony ładunek jest zbyt wysoki. Nie bez znaczenia jest zatem przestrzeganie powszechnie obowiązujących przepisów prawa o ruchu drogowym (i to nie tylko na terenie Polski). Zignorowanie znaków może skończyć się nie tylko mandatem ale również uszkodzeniem przewożonego ładunku. Jakie mogą być konsekwencje takiego zdarzenia?
Zawodowy kierowca podczas przewozu ładunku powinien zwrócić szczególną uwagę na znaki B-15 (zakaz wjazdu pojazdów o szerokości ponad … m), B-16 (zakaz wjazdu pojazdów o wysokości ponad … m) oraz B-17 (zakaz wjazdu pojazdów o długości ponad …m).
Znak B-16
Nasze doświadczenie pokazuje, iż zignorowanie znaków zakazu może doprowadzić do powstania szkody nie tylko w pojeździe ale również w przewożonym ładunku. Może się również okazać, iż działanie (lub zaniechanie) przewoźnika potraktowane zostanie jako rażące niedbalstwo (ze wszystkimi konsekwencjami jakie są z tym związane)[1]. O ile zignorowanie znaku B-15 lub B-17 nie zawsze może pociągać za sobą szkodę w ładunku, o tyle takie zaniedbanie w przypadku ograniczenia wysokości niemal w każdym przypadku kończy się uszkodzeniem przewożonego mienia (oraz uszkodzeniem przeszkody – tunelu, wiaduktu, etc. – przed którą znak ten został ustawiony).
Generalnie możemy mieć do czynienia z sytuacjami, w których dochodzi do uszkodzenia przewożonego ładunku (lub samego pojazdu) w przypadku:
- „Zignorowania” znaku B-16 i wjazdu pod wiadukt lub do tunelu pojazdem, którego wysokość wraz z ładunkiem jest niższa niż wartość wskazania na znaku. Słowo „zignorowania” celowo ujęte zostało cudzysłowie, gdyż jeżeli kierowca ma świadomość, że pojazd z ładunkiem jest niższy niż wartość wskazana na znaku to trudno tu mówić o naruszeniu zakazu wjazdy i jego odpowiedzialności za uszkodzenie ładunku. Raczej mamy tu do czynienia z nieprawidłowym oznakowaniem wiaduktu/tunelu w postaci konieczności ustawienia znaku wskazującego prawidłowe ograniczenie. Odpowiedzialność za prawidłowe oznakowanie drogi i obiektów spoczywa na zarządcy drogi i/lub zarządcy obiektu.
- Zignorowania znaku B-16 i wjazdu pod wiadukt lub do tunelu pojazdem, którego wysokość wraz z ładunkiem jest wyższa niż wartość wskazania na znaku. To sprawa oczywista. Nie tylko wyroki sądu, czy literatura ale również nasza praktyka pozwalają na zakwalifikowanie działania kierowcy w kategorii rażącego niedbalstwa. Co wymaga szczegółowego przeanalizowania pod kątem ewentualnego rozszerzenia odpowiedzialności polisowej dodatkową klauzulą.
- Uszkodzenia ładunku (lub pojazdu) w wyniku wjazdu pod nieoznakowany wiadukt lub wjazdu do nieoznakowanego tunelu. Jak zostało podkreślone w pkt. 1) za prawidłowe oznakowanie drogi, wiaduktu lub tunelu odpowiada jego zarządca. Sprawa nie jest jednak tak oczywista jak mogłaby się wydawać. Trudno jest w tym przypadku z marszu zarzucić przewoźnikowi rażące niedbalstwo. Aby to zrobić konieczna jest głębsza analiza zachowania kierowcy/przewoźnika (jako profesjonalisty) pod kątem powszechnie obowiązującej litery prawa. Nie można również – bez przeprowadzenia szczegółowej analizy – przypisać odpowiedzialności właścicielowi czy zarządcy obiektu.
Niestety trudno szukać ujednoliconych przepisów w zakresie wysokości wiaduktów lub tuneli, które obowiązywałby we wszystkich państwach Unii Europejskiej. W Polsce kwestię tą normuje m.in. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach – w szczególności załącznik nr 3 do tego rozporządzenia (w załączeniu). W pkt. 3.2.17 załącznika wskazano, iż Znak B-16 „zakaz wjazdu pojazdów o wysokości ponad … m” należy umieszczać przed takimi obiektami, jak np. tunele lub wiadukty, oraz przed miejscami, gdzie przebiega linia sieci napowietrznej, jeżeli wysokość obiektu nad jezdnią jest mniejsza od 4,5 m. Na znaku podaje się liczbę o 0,5 m mniejszą od wysokości obiektu nad jezdnią. Z tego wynika, że największą wartością liczbową podaną na znaku może być 3,9 m. Wysokość obiektu mierzy się w obrębie drogi, w miejscu, w którym odległość sklepienia obiektu od jezdni jest najmniejsza.
Znak B-16 należy powtórzyć, umieszczając go nad jezdnią, np. na obiekcie. Powyższe zasady ustalania wartości podanej na znaku stosuje się również przy sklepieniach łukowych, z tym że pomiaru dokonuje się w taki sposób, aby odstęp bezpieczeństwa 0,5 m był zachowany między sklepieniem a górną krawędzią pojazdu jadącego możliwie jak najbliżej ściany obiektu. W przypadkach gdy jezdnia pod obiektem ma więcej niż dwa pasy ruchu dla jednego kierunku, a sklepienie jest w kształcie łuku, wówczas znaki ograniczające wysokość pojazdu umieszcza się nad każdym pasem z podaniem odpowiedniej Na znaku umieszczonym przed obiektem podaje się największą zwartości określonych na znakach umieszczonych na obiekcie.
Przykład oznakowania tunelu
Przed obiektami, pod którymi może być dopuszczony tylko ruch pojazdów o wysokości mniejszej od 4 m, można stosować urządzenia bramowe U-10 według zasad określonych w załączniku nr 4 do rozporządzenia.
Urządzenie bramowe z elementami uchylnymi
Zastosowanie elementów uchylnych w wielu przypadkach może zminimalizować uszkodzenie sklepienia, samego urządzenia bramowego czy nawet przewożonego ładunku. Niestety nie można tego powiedzieć o urządzeniach bramowych, które nie zostały wyposażone w takie elementy.
Patrząc na zapisy ww. rozporządzenia wskazać należy, iż nie ma konieczności ustawiania znaku B-16 dla tuneli lub wiaduktów o wysokości większej niż 4,5 m. Zatem nie powinniśmy podnosić kwestii rażącego niedbalstwa w przypadku gdy do szkody dochodzi podczas przejazdu w Polsce pod nieoznakowanym wiaduktem, tunelem lub innym obiektem. Pod warunkiem, że nie mamy do czynienia z transportem ponadgabarytowym.
A co jeśli jest to transport ponadgabarytowy/nienormatywnym?
Zgodnie z art. 2 pkt. 35a ustawy z dnia 20 czerwca 1979 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. 2019 poz. 690) pojazd nienormatywny – to pojazd lub zespół pojazdów, którego naciski osi wraz z ładunkiem lub bez ładunku, wymiary lub rzeczywista masa całkowita wraz z ładunkiem lub bez niego są większe od dopuszczalnych przewidzianych w przepisach niniejszej ustawy. W świetle art. 61 ust. 10 przywołanej ustawy wysokość pojazdu nie może przekroczyć 4 m. W przypadku przewozu ładunków nienormatywnych konieczne jest uzyskanie zezwolenia. Zezwolenie otrzymuje podmiot wykonujący transport ponadgabarytowy i powinno ono zawierać m.in. czas jego trwania, dokładną trasę przejazdu wraz z liczbą przejazdów, informację na temat pojazdu realizującego transport, a także kryteria dostosowania infrastruktury drogowej. Dodatkowo, o ile jest wymagany, należy uwzględnić sposób pilotowania, który został określony w Rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 23 maja 2012 r. w sprawie pilotowania pojazdów nienormatywnych. W przypadku transportu międzynarodowego trzeba pamiętać, że każde z europejskich państw posiada inne przepisy regulujące zagadnienia transportu ponadgabarytowego, a zezwolenie wydaje kraj, przez który ma być przewożony ładunek.
Ustawa Prawo o ruchu drogowym przewiduje siedem rodzajów zezwoleń, zależnych od przekroczenia danych norm odnoszących się do wymiarów, masy lub nacisków osi w pojazdach. Jest do obowiązkowy dokument uprawniający do przewożenia po drogach publicznych ładunków, które przekraczają dopuszczalne normy. Zezwolenia wydaje Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad[2].
Zatem – biorąc pod uwagę tylko wysokość środka transportu wraz z ładunkiem – dopiero po przekroczeniu wysokości 4 m konieczne jest pozyskanie stosownego zezwolenia od GDDKiA. Powyżej 4,3 m wymagane jest zezwolenie kategorii V, z wyznaczoną trasa przejazdu (tj. trasą bez przeszkód w postaci ograniczeń wysokości).
Na etapie likwidacji szkody, w pierwszej kolejności powinniśmy sprawdzić jaka jest wysokość środka transportu wraz z ładunkiem. Jeżeli transport nie wymaga zezwolenia (tj. wysokość środka transportu wraz z ładunkiem nie przekracza 4 m) to przejeżdżając pod każdym nieoznakowanym znakiem B-16 wiaduktem, tunelem lub innym obiektem nie powinno dojść do powstania szkody. A jeżeli już dochodzi to powinniśmy sprawdzić/potwierdzić:
- wysokość zestawy wraz z ładunkiem,
- wysokość tunelu, obiektu,
- ustalić czy na transport powinno być wydane zezwolenie,
- ustalić kto jest odpowiedzialny za oznakowanie obiektu (jeżeli jego wysokość jest mniejsza niż 4,5 m).
Kto ponosi odpowiedzialność za szkodę:
- jeżeli tunel, wiadukt lub inny wymagający oznakowania obiekt jest nieoznakowany znakiem B-16 a jego wysokość nie przekracza 4 m odpowiedzialność ponosi zarządca obiektu,
- jeżeli tunel, wiadukt lub inny wymagający oznakowania obiekt jest oznakowany znakiem B-16 a wysokość środka transportu wraz z ładunkiem nie przekracza wartości wskazanej na znaku odpowiedzialność powinien ponosić zarządca obiektu, z tytułu zaniechania w prawidłowym oznakowaniu obiektu,
- jeżeli tunel, wiadukt lub inny wymagający oznakowania obiekt jest oznakowany znakiem B-16 a wysokość środka transportu wraz z ładunkiem przekracza wartości wskazanej na znaku odpowiedzialność ponosi przewoźnik.
Oczywiście nie ma jednego klucza wskazującego na podmiot odpowiedzialny za powstanie szkody.
W każdej sytuacji niezbędne jest szczegółowe sprawdzenie parametrów nie tylko środka transporty czy ładunku ale również samego obiektu (tunelu, wiaduktu czy innej przeszkody).
Jeżeli interesują Was dodatkowe informacje, dotyczące tego tematu, zapraszamy do kontaktu z Michałem Wagnerem: Michal.Wagner@warta.pl.
[1] Szerzej na temat rażącego niedbalstwa przewoźnika pisaliśmy w artykule Odpowiedzialność przewoźnika a rażące niedbalstwo (https://warta.pl//korpo/artykul/razace-niedbalstwo-przewoznika-a-jego-odpowiedzialnosc/)
[2] Tabela kategorii zezwoleń i opłat oraz organy wydające znajduje się na stronie GDDKiA (https://drogi.gddkia.gov.pl/images/files/p_nienormatywne/TABELA_kategorii_zezwole_i_opat.pdf)
