Układ smarowania — podstawa prawidłowej pracy silnika spalinowego
System olejowy jest jednym z najważniejszych elementów budowy samochodu. Występuje w modelach aut z napędem benzynowym, wysokoprężnym (diesel) i hybrydowym. Odgrywa kluczową rolę dla prawidłowego działania silnika, dlatego jego regularna konserwacja jest niezwykle ważna.
Głównym zadaniem układu smarowania jest rozprowadzenie pod ciśnieniem oleju silnikowego do jednostki napędowej. Smar pokrywa wszystkie powierzchnie, dzięki czemu nie dochodzi do nadmiernego tarcia pomiędzy poszczególnymi elementami — mogą pracować płynnie, bez nadmiernego nagrzewania się. Olej zapewnia też stabilne działanie silnika, dodatkowo go schładza i minimalizuje zużywanie się jego podzespołów.
Oprócz smarowania, system olejowy pełni szereg dodatkowych funkcji:
- oczyszcza wnętrze silnika (olej silnikowy rozpuszcza zanieczyszczenia, gdzie następnie jest filtrowany, aby mógł zostać ponownie użyty),
- zapewnia odpowiednie ciśnienie oleju silnikowego,
- zapobiega korodowaniu elementów silnika,
- uszczelnia cylindry i pierścienie tłokowe,
- zmniejsza hałas generowany przez pracujący silnik.
Co ciekawe, olej smaruje też elementy skrzyni biegów w samochodzie. Trzeba jednak zaznaczyć, że mowa tutaj o oddzielnym systemie. Olej silnikowy nie nadaje się do smarowania elementów przekładni. Ze względu na różnice w konstrukcji i charakterystyce pracy między silnikiem a skrzynią biegów, stosuje się inne mieszanki smaru.
Elementy systemu olejowego w samochodzie
Układ smarowania w aucie składa się z takich elementów, jak:
- olej silnikowy – schładza silnik, smaruje jego elementy i podzespoły, chroni przed korozją, uszczelnia komorę jednostki napędowej i rozpuszcza zanieczyszczenia. Umożliwia też prawidłową pracę układu zmiennych faz rozrządu i hydraulicznego napinacza łańcucha rozrządu (jeśli dany element występuje w aucie),
- miska olejowa – zbiornik na olej silnikowy,
- filtr oleju – oczyszcza smar z zanieczyszczeń,
- pompa oleju – zapewnia odpowiednie ciśnienie smaru,
- smok pompy oleju – oczyszcza smar z większych zanieczyszczeń, zanim jeszcze trafi do pompy,
- magistrala olejowa i przewiody olejowe – rozprowadzają olej po różnych częściach silnika,
- zawór regulacji ciśnienia oleju,
- chłodnica oleju – chłodzi smar powietrzem lub płynem chłodniczym (w zależności od modelu),
- węzły smarowania wałków rozrządu – dawkują olej do układu rozrządu,
- zawór zwrotny oleju silnikowego – zatrzymuje większość smaru w jednostce napędowej po wyłączeniu silnika. Dzięki temu olej schładza się dużo wolniej, co pozwala uniknąć kolejnego, niekorzystnego dla jednostki napędowej, zimnego rozruchu.
System olejowy w samochodzie zwykle jest też wyposażony w elektroniczny czujnik poziomu i ciśnienia oleju, który informuje o ewentualnych nieprawidłowościach związanych z pracą układu. O np. zbyt niskim poziomie smaru informuje czerwona kontrolka na desce rozdzielczej. Trzeba jednak pamiętać, że czujniki mogą ulec uszkodzeniu i wykrywać usterkę, która w rzeczywistości nie występuje.
Konserwacja układu smarowania — o tym powinien pamiętać każdy kierowca
Jeśli chcesz zadbać o stan systemu olejowego, a tym samym silnika i jego podzespołów, musisz przede wszystkim pamiętać o:
- regularnej wymianie oleju,
- stosowaniu smaru przeznaczonego do danego modelu silnika,
- kontroli poziomu oleju,
- sprawdzaniu szczelności układu.
Szersze omówienie każdego z powyższych elementów, wraz z przydatnymi wskazówkami, znajdziesz poniżej.
Co ile wymiana oleju w samochodzie?
Olej silnikowy z czasem ulega zużyciu i zanieczyszczeniu, dlatego absolutną podstawą jest dbanie o jego regularną wymianę. Zwykle należy zrobić to raz w roku lub co 15 000 km, gdzie zakładany jest także nowy filtr oleju. W tym samym czasie wymienia się też filtr powietrza, kabinowy i paliwa. Razem z wymianą oleju można dodatkowo przeprowadzić płukanie silnika, które usuwa nagromadzony nagar i szlam silnikowy.
Jaki olej silnikowy wybrać?
Oleje silnikowe różnią się między sobą przede wszystkim klasą lepkości i bazą olejową (syntetyczna, mineralna, półsyntetyczna). Oznacza to, że nie każdy smar nadaje się do każdego rodzaju silnika. Przy wyborze oleju najlepiej stosować się do zaleceń producenta. Informacje na temat rekomendowanego typu smaru znajdziesz np. w instrukcji obsługi lub książce serwisowej. Możesz też poszukać informacji w sieci — pamiętaj jednak o sprawdzeniu kilku różnych źródeł.
Prawidłowe sprawdzanie poziomu oleju w silniku
Nawet jeśli dany samochód jest wyposażony w elektroniczny czujnik poziomu oleju, warto regularnie sprawdzać jego ilość samodzielnie. Aby zrobić to poprawnie:
- Zaparkuj auto na płaskim podłożu, wyłącz silnik i odczekaj ok. 10 min.
- Otwórz maskę, zlokalizuj i wyciągnij bagnet.
- Wytrzyj końcówkę bagnetu do czysta np. papierowym ręcznikiem.
- Włóż bagnet z powrotem.
- Ponownie wyjmij bagnet i trzymaj go poziomo.
- Ślad po oleju powinien znajdować się co najmniej powyżej dolnej linii na wskaźniku.
Gdy poziom smaru jest za niski, musisz go uzupełnić — użyj tego samego typu i stopnia lepkości. Nie warto też przesadzać, ponieważ zbyt duża ilość oleju może nawet prowadzić do rozszczelnienia całego układu i wycieków. Najlepiej dolewać go stopniowo, mniej więcej do górnej linii na wskaźniku.
Kontrola szczelności układu smarowania
Aby system olejowy mógł pracować prawidłowo, musi być też szczelny. Oczywiście trudno całkowicie wyeliminować przedostawanie się oleju na zewnątrz układu. Jego niewielkie ślady na silniku są rzeczą normalną i nie powinny stanowić powodu do obaw. Warto jednak zwrócić uwagę na plamy oleju, np. po dłuższym postoju na chodniku. Jeśli się pojawią, układ jest nieszczelny i warto szybko rozwiązać ten problem. Zignorowanie usterki może w konsekwencji prowadzić do poważniejszych awarii.
Dlaczego olej cieknie? Przyczyny nieszczelności często leżą np. w uszkodzonych uszczelkach głowicy, korka spustowego czy miski olejowej. Diagnoza polega przede wszystkim na dokładnym umyciu silnika, krótkiej jeździe i następnie sprawdzeniu potencjalnych miejsc wycieku.
Zaniedbany system olejowy grozi poważną usterką
Nieregularna konserwacja układu smarowania silnika grozi przede wszystkim niestabilną pracą jednostki napędowej oraz nadmiernym nagrzewaniem się i zużywaniem jego podzespołów. Jedną z najpoważniejszych możliwych awarii jest zatarcie silnika, które objawia się m.in. spadkiem mocy, metalicznymi odgłosami, a w skrajnych przypadkach nawet wydobywaniem się dymu spod maski!
Naprawa uszkodzonej jednostki jest niekiedy możliwa, jednak zależy od skali uszkodzenia i jego przyczyn. Trzeba zaznaczyć, że wiąże się to najczęściej z kompleksową renowacją i dużymi kosztami. Czasem jedynym sensownym rozwiązaniem jest wymiana całego silnika.
Zatarty motor może być skutkiem nie tylko nieregularnej wymiany oleju i filtrów, ale też m.in. zbyt niskiego poziomu smaru czy nawet zastosowania produktu niezgodnego z zaleceniami producenta pojazdu (np. o zbyt niskim stopniu lepkości).
